Serlio in de Republiek
In 1606 publiceerde de Amsterdamse boekverkoper Cornelis Claesz (ca. 1546-1609) de traktaten over architectuur en geometrie van Sebastiano Serlio (1475-1554). Serlio kwam uit Italië en was een architect die ook schreef over de architectuur. Hij was één van de architecten die heeft geholpen met de aanpassingen en decoraties van het Paleis te Fontainebleau: het paleis dat een eeuw later werd bewoond door Louis XIV van Frankrijk, le Roi-Soleil. Het is in dit paleis waar Serlio in 1554 kwam te overlijden.
52 Jaar na zijn overlijden werd deze editie van Serlio’s boek gepubliceerd in Amsterdam. Den Eerste Boeck van Architecture Sebastiani Serlii/tracteerende van Geometrie bestaat uit vijf hoofdstukken die elk een onderdeel van de klassieke architectuur behandelen. Geometrie, perspectief, Romeinse architectuur, de regels van de bouwkunst en tempelbouw komen aan bod. Elk hoofdstuk is rijk geïllustreerd met prachtige houtsneden. Deze illustraties tonen, onder andere, tempels zoals het Pantheon in Rome en de klassieke zuilen: de Dorische, Ionische, Korinthische en Composiet-stijl komen aan de orde.
Serlio’s traktaten werden vertaald door Pieter Coecke van Aelst (1502-1550). Dit valt te lezen op het titelblad: ‘’Overgeset uyt d’Italiaensche in Nederduytsche sprake, door Peter Coeke van Aelft, doen ter tijd Schilder der K.’’ Coecke van Aelst was een bekende Vlaamse schilder uit de zestiende eeuw en had onder meer de beroemde Pieter Breughel de Oude (1525/30-1569) als leerling. Het is dus vertaald en bewerkt door een schilder.
Het was de drukker en uitgever Cornelis Claesz die Serlio’s boek in 1606 voor het eerst in Amsterdam publiceerde. Op het titelblad valt dat te lezen: ‘’Men vintse te coop t’Amsterdam / by Cornelis Claess. opt Water/int Schrijfboeck. Anno 1606.’’ Claesz kwam uit de Zuidelijke Nederlanden en werd vermoedelijk geboren in Leuven. Hij vestigde zich na 1578 in Amsterdam nadat hij eerst in Enkhuizen had gewoond. Behalve uitgever en boekverkoper was Claesz ook boekbinder. De uitgeverij van Claesz bevond zich ‘opt Water’, nu het Damrak te Amsterdam. De uitgeverij van Claesz was gespecialiseerd in publicaties over de zeevaart; zo’n 30 procent van Claesz’ uitgegeven titels gaat over dit onderwerp. Claesz gaf veel landkaarten en zee atlassen uit, en had een belangrijke rol ‘’in de popularisering van het typisch Nederlandse genre van het reisjournaal en bij de ontwikkeling van de Nederlandse cartografie.’’ Zo gaf Claesz in 1595 de reisverslagen uit van Jan Huygen van Linschoten (ca. 1563-1611), getiteld Itinerario en Reys-gheschrift vande navigatien.
Het boek van Serlio lijkt op het eerste gezicht moeilijk te plaatsen in het fonds van Cornelis Claesz. Maar als je een blik werpt in de STCN, blijkt dat Claesz’ uitgeverij veel meer publiceerde dan zee-atlassen en landkaarten. Van theologische bronnen over het Heilige Schrift en commentaar op Johannes Calvijn (1509-1564), een praktisch boek over geometrie, rekenen en boekhouding tot almanakken. De uitgeverij van Cornelis Claesz was een kleurrijk bedrijf met vele takken van sport.
Literatuur
Dijstelberge, Paul. ‘De Cost en de Baet. Uitgeven en drukken in Amsterdam rond 1600.’ In: J.W.J. Burgers et al. (red.), Gedrukt in Holland. Speciaal nummer van Holland 26 (1994), pp. 217-234.
Dunlop, Ian. Louis XIV. Londen: Pimlico, 2001.
Encyclopaedia Brittanica. ‘’Sebastiano Serlio.’’ Geraadpleegd op 9 november 2020. https://www.britannica.com/biography/Sebastiano-Serlio. Pettegree, Andrew, en Arthur der Weduwen. De boekhandel van de wereld. Amsterdam en Antwerpen: Atlas Contact, 2019.
RKD. ‘’Pieter Coecke van Aelst (I).’’ Geraadpleegd op 9 november 2020. RKD. ‘’Sebastiano Serlio.’’ Geraadpleegd op 9 november 2020.
Titel: Den Eerste Boeck van Architecture Sebastiani Serlii / tracteerende van Geometrie. Overgeset uyt d’Italiaensche in Nederduytsche sprake, door Peter Coeke van Aelst, doen ter tijd Schilder der K. Maje. Steyt. Amsterdam, Cornelis Claesz, 1606.
Collatie: 2°: A-C4 D2 2A-G4 3A-R4 S6 4A-S4 5A-D4
[Tamar van Riessen]