Gezicht op huizen in Delft
Als de naam Johannes Vermeer (1632 – 1675) valt, schiet eerder het schilderij Het meisje met de parel of Het melkmeisje te binnen dan het stadsgezicht Gezicht op huizen in Delft (afb. 1.). Op het schilderij, ook wel bekend als ‘Het straatje’, zijn twee zestiende-eeuwse huizen te zien aan een met keien geplaveide straat in Delft. In het steegje tussen de huizen staat een vrouw gebogen over een ton en voor het huis spelen rechts twee kinderen op de stoep. In de deuropening van hetzelfde huis handwerkt een vrouw. De website Rijksstudio van het Rijksmuseum introduceert dit schilderij als “Een ongewoon schilderij in Vermeers oeuvre, en als portret van gewone huizen ook bijzonder voor zijn tijd”, waarna geen verdere uitleg volgt.
In het oeuvre van Vermeer valt de grote hoeveelheid aan onderwerpen uit het dagelijks leven in interieurs op, en nog belangrijker de afwezigheid van stadsgezichten. Dit schilderij is naast Gezicht op Delft (ca. 1660 – 1661) het enige stadsgezichten dat overgeleverd is, waardoor ‘Het straatje’ inderdaad een ongewoon schilderij is in Vermeers oeuvre.
In zijn tijd was Vermeer echter niet de enige schilder die figuren in straten verbeeldde. Verscheidene voorbeelden zijn te vinden in het oeuvre van Vermeers tijdgenoot Pieter de Hooch (1629 – 1684). Zo schilderde De Hooch De binnenplaats van een huis in Delft (1658) en Vrouw en kind bij een bleekveld in Delft (1657-1659) (afb. 2 en 3). Het is mogelijk dat Vermeer de schilderijen van De Hooch goed kende en zich door hem liet inspireren. Vermeer verschilt qua onderwerpskeuze echter op een belangrijk punt met De Hooch en andere tijdgenoten. In ‘Het straatje’ staan niet de figuren, maar de straat zelf centraal. Bovendien is het werk geen lofzang op de stad Delft of toont het een bepaalde straat in de stad, maar geeft het een impressie van een rustig straatje op een bewolkte dag.
Afbeelding 2. Pieter de Hooch, De binnenplaats van een huis in Delft, 1658, The National Gallery Londen, foto: The National Gallery.
Afbeelding 3. Pieter de Hooch, Vrouw en kind bij een bleekveld in Delft, 1657-1659, Rotshild Collection (Waddesdon), foto: Mike Fear.
Kortom, waarom is Gezicht op huizen in Delft een ongewoon schilderij in Vermeers oeuvre en bijzonder voor zijn tijd? In zijn oeuvre zijn er slechts twee overgeleverde stadsgezichten. Het schilderij is bijzonder voor zijn tijd omdat de (sfeer van de) straat het onderwerp is, in plaats van de figuren die deze straat bevolken.
Afbeelding 1. Johannes Vermeer, Gezicht op huizen in Delft, ca. 1658. Olieverf op doek, 54,3 cm × 44 cm. Amsterdam, Rijksmuseum, SK-A-2860. Foto: Rijksstudio.
Literatuurlijst:
Broos, Ben en Arthur K. Wheelock jr. Johannes Vermeer. Den Haag: Mauritshuis, 1995.
Grove Art Online. “Hooch [Hoogh; Hooghe], Pieter de.” Geraadpleegd 10 oktober 2020, https://doi-org.proxy.uba.uva.nl:2443/10.1093/gao/9781884446054.article.T038835.
Grove Art Online. “Vermeer, Johannes [Jan ].” Geraadpleegd 9 oktober 2020, https://doi-org.proxy.uba.uva.nl:2443/10.1093/gao/9781884446054.article.T088848.
Rijksstudio. “Gezicht op huizen in Delft, bekend als ‘Het straatje’, Johannes Vermeer, ca. 1658.” Geraadpleegd 9 oktober 2020, https://www.rijksmuseum.nl/nl/collectie/SK-A-2860.
Spaans, Erik Spaans. Museum gids: Rijksmuseum. Amsterdam: Rijksmuseum, 2013.
[Emma van Benthem]