De romein van Jenson, nog altijd als vanouds
Times New Roman is een van de bekendste lettertypes ooit. De naam doet bij iedereen wel een belletje rinkelen, veel mensen worden zelfs verplicht hun artikelen en opdrachten in het beroemde font in te leveren. Hoewel veel mensen weinig nadenken over de geschiedenis van de lettertjes op hun scherm, gaat de historie van deze set wel erg ver terug. De Franse drukker Nicholas Jenson drukte namelijk al in 1470 zijn eerste boek in zijn persoonlijke ‘romein.’
Laertis - circa 1475 - gedrukt door Nicholas Jenson in zijn romeinse letterype
Handschrift van Bartolomeo Sanvito
Hij heeft de lettersoort niet zelf uitgevonden, andere drukkers uit de 15e eeuw hadden al getracht het prachtige handschrift van humanistische schrijvers als Bartolomeo Sanvito na te bootsen. Wel heeft hij het lettertype geperfectioneerd zodat een boek gedrukt in Jenson’s romein voor lezers nu nog altijd op een gewoon, hedendaags boek lijkt. Dit valt niet te zeggen voor andere romeinen uit die periode die nu middeleeuwser ogen. Dit verschil is duidelijk te zien in de letters ‘h’ en ‘g’ (figuur 3 en 4), Jenson heeft namelijk ‘moderne’ letters ontworpen die nog steeds gebruikt worden
Vergelijking letters 'h' door andere drukkers uit dezelfde periode met die van Jenson
Vergelijking letters 'g' door andere drukkers uit dezelfde periode met die van Jenson
Jenson was een succesvol en uiterst productief drukker. Er wordt van uitgegaan dat hij op zijn hoogtepunt maar liefst twaalf of meer drukpersen overzag. Ook was hij een van de eerste drukkers die handelde in lettertypes. Zelfs nadat hij zelf gestopt was met het gebruiken van zijn eigen romein om financiële redenen (boeken die in die letter waren gedrukt verkochten slecht), verscheen het lettertype bij verschillende drukkers in Noord-Italië. Hierbij werden overigens sommige letters (zoals de ‘h’) aangepast om er wat ouderwetser uit te zien. Was hij zijn tijd dan vooruit? Waarschijnlijk is de smaak in de loop der tijd gewoon veranderd.
Invloedrijk grafisch ontwerper William Morris noemde het lettertype van Jenson eind 19e eeuw al ‘perfect’ en maakte het zelf na met de naam ‘Golden Type’ voor zijn eigen drukpers. Later, in 1997, ontwierp gerenommeerde designer Robert Slimbach van het softwarebedrijf Adobe ook een versie van Jenson’s romein die geschikt was voor weergave op computerschermen, Adobe Jenson (figuur 5). Hiervoor hoefde hij echter weinig te veranderen aan het origineel en dit laat zien wat een revolutionair ontwerp het origineel eigenlijk was. Nog altijd wordt het lettertype van de succesvolle middeleeuwse printer gebruikt door oneindig veel mensen, hoewel velen van hen nog altijd niet weten hoe oud de letters op hun scherm nou echt zijn.
Adobe Jenson - 1997
[Sacha van Beelen]
Literatuur
Boardley, John. Typograhic Firsts. 2019. Bodleian Library.
Olocco, Riccardo. "Nicolas Jenson and the success of his roman type". 2017. Medium. University of Reading.